PIETER WIJBE HAASDIJK - Piet

* Donderdag 28 April 1878, Oldeboorn Friesland, Nederland

† Saterdag 23 April 1938, Kaapstad

Pieter Wijbe Haasdijk in Friesland, 1928. Die foto is geneem tydens ‘n familiebyeenkoms en die seun is Henk, kleinneef van Pieter, wat staaltjies opgeroep het. Die familie lid wat inligting gestuur het, het die beeld van Peter en Henk uitgesny.

Gedigte

Troos, onopspoorbaar
As Saans / As Night, soos gepubliseer in Die Huisgenoot van 14 Julie 1931

Die Haasdijk familie se geskiedenis is opgeteken vanaf 1683.

Pieter (Piet) Wijbe Haasdijk was ‘n begaafde pianis; ‘n connoisseur van die 3 B’s: Bach, Beethoven en Brahms. As hy die bladmusiek een maal onder oë gehad het, kon hy dit uit sy geheue speel.

Piet is gebore uit die huwelik van Jacobus Martinus Haasdijk (1829 – 1910) en Trijntje Jarigs Rijpkema (1844 – 1908). Pa Jacobus het gewerk as verwer van huise en as kunstenaar in Oldeboorn. Die plafon van die bottermaker se huis in Oldeboorn het hy ryklik versier. In 1854 het pa Jacobus en Johannes Meines die Hervormde Kerk se toring gerestoureer. Ma Trijntje was ‘n verkoopsdame in ‘n aandenkinge winkel, het naaldwerk gedoen en het na die huis en gesin omgesien. Die familie was ook bekend vir hul musiektalent en pa Jacobus en sy seuns het op troues en partytjies in Oldeboorn en so ver as Beetsterzwaag opgetree. Na hul optredes moes die musikante somer en winter in die Nederlandse nagte huis toe stap.

As ‘n jong seun het Piet Wijbe sy musiekopleiding in Leeuwarden ontvang. Aangesien hy nie vervoer kon bekostig nie, moes hy menigmaal die twintig kilometer tussen Oldeboorn en Leeuwarden te voet aflê.

Tydens die banket vir die koninklike besoek aan Leeuwarden in 1892 by die Hotel Phoenix in Sint Jacobsstraat, het die pianis vir die aand se vermaak onverwags siek geword en Piet moes inspring en die aand red. Dit het so goed afgeloop, dat hy van die Amsterdamse Konservatorium ‘n studiebeurs ontvang het.

Op veertienjarige ouderdom betree hy die konservatorium om opgelei te word in viool en klavier. Hy studeer onder J Rontgen (1855 – 1932), wat ‘n persoonlike vriend van Johannes Brahms was. Onder HC Marcus studeer hy harmonie en kontrapunt. Op agtienjarige ouderdom het hy gegradueer en besluit om na Suid-Afrika te emigreer.

In 1900 is die Mount Nelson Trio in Kaapstad gestig deur Jan Luijt, Pierre de Beer en WM van Erkel, waarby PW Haasdijk aangesluit het. Maandagaande is daar kamermusiek-konserte in die Metropolitan Hall opgevoer. Die Mount Nelson Trio is vergroot deur Karl Metzler en Hans Endler. Die vergrote trio het gaandeweg ontwikkel tot die Jan Luijt Amateur Orchestral Society.

Uit ‘n Kaapstadse koerant (datum onbekend), het die volgende berig by familielede behoue gebly:

"Men meldt ons uit Oldeboorn: Met genoegen lazen wij uit een paar nieuwsbladen van Kaapstad, hoe hodg onze voormalige dorpsgenoot, de heer P. W. Haasdijk, daar als componist en pianist staat aangeschreven. Kaapstad, zoo wordt daarin gezegd, mag gleuk worden gewenscht met het bezit van een componist van groot talent in den persson van den heer Haasdijk. Hij heeft een muziekstuk gecomponeerd in drie onderdeelin, waarin het menschelijk leven wordt voorgesteld vanaf het leven van een kind tot den vollen mannelijken leeftijd. Het eerste concert door hem en de heeren J. Luyt en W.M. van Erkel, allen leeraren van het convent, waarbij dit werk werd opgevoerd, werd met groot applaus ontvangen." (Die Convent waarna verwys word, is die St. Mary’s Convent in Wynberg, Kaapstad)

Toe die SA College of Music op 1 Julie 1923 met die Universiteit Kaapstad (UK) se musiekdepartement gealgameer het, was Piet ‘n senior dosent aldaar. Onder sy kollegas tel WH Bell, E Bonnar, HB Curling, E Finchen, M Freund, LB Greathead, CVNH Hely-Hutchinson, DF Heward, L Isaacson, W Leffler, E Marx, EFD Rainier, R Spear en C Taylor.

Haasdijk het studente by die St Mary’s Convent in Wynberg voorberei vir hul finale musiekeksamens, soos te sien is in The Cape of Good Hope Government Gazette.

Haasdijk het in 1927 en 1929 Leeuwarden besoek. Gedurende sy besoek in 1929 het hy met ‘n erge verkoue London toe gegaan en met longontsteking in die hospitaal beland. In die hospitaal het ‘n suster van ‘n vriend in Suid-Afrika gereeld kom kuier: Kate Christmas. Piet het haar Cathij Griffith genoem. Op 6 April 1929 trou Piet met haar in Kaapstad. Sy het in Upper Scott Street in Kaapstad gewoon en Piet in Kloofstraat, Kaapstad.

Volgens Henk Haasdijk, die seuntjie saam met Piet op die foto wat in 1928 geneem is, het Piet vir Cathij, ‘n skoolonderwyseres, op die skip onderweg na Suid-Afrika ontmoet. Henk vertel ook dat hy ‘n aand onthou wat Piet en Cathij by sy ouers in Joure gekuier het: “Oom Piet was nogal wat aan stemmingen onderhevig. Hij kon nogal eens vervelend en humeurig zijn. Dit is wel beter geworden in zijn huwelijk. Ik herinner me nog heel goed dat ik als kind met mijn broer en ouders aan tafel zat voor het dinner, Piet en Cathij waren er ook bij. Op verzoek van Piet had mijn moeder ‘bonen in de pot’ gekookt: French beans met bacon, zonder iets anders, dus geen aardappelen of rijst er bij! Piet vondt dit zo lekker, dat het vet hem bij z’n kin neer droop! Zijn vrouw werd daar boos over omdat ze het wat ongemanierd vond, waarop Piet antwoordde ‘Hou je stil mens…., dit eet ik misschien wel nooit meer!”

Met ‘n salaris van £650 per jaar tree Piet by die Fakulteit van Musiek, UK af op 31 Augustus 1932.

Toe EC Pienaar voorsitter van die FAK keurkomitee was, het die FAK ‘n toonsetting vir Die Stem gesoek en daar is op ‘n vergadering voorgestel dat daar ‘n uitnodiging vir vir voorlegging van toonsettings vir Die Stem uitgereik word, met ‘n afsnydatum van einde Februarie 1935. Haasdijk het ook ‘n voorlegging gemaak. Die eerste uitgawe van die FAK Sangbundel was in 1937 en Haasdijk se toonsetting van As Saans, woorde van Keet, is opgeneem in die uitgawe.

Herinneringe aan PW Haasdijk, soos vertel deur ‘n familievriend, Jan Suurendonk:

Oom Piet was eksentriek en het gereeld vreemde geskenke na die familie in Nederland gestuur. Wanneer Piet in Nederland gaan kuier het, het hy by Dirk en Jantje in Joure vertoef, maar gereeld by die familie in Leeuwarden besoek afgelê. Tydens sy eerste kuier in Nederland na die Eerste Wêreldoorlog het hy gesoek na ‘n pond tamaties, maar tamaties was erg skaars en net die rykste mense kon dit bekostig - selfs die groente-man het sy wenkbroue gelig vir hierdie versoek. Oom Piet het vir sy suster en moeder elk ‘n fiets gekoop.

Nog ‘n staaltjie oor “Oom Piet” as student.…

“Op een zekere dag werd Piet na een boottoght op het IJ, op een dukdalf gezet, waar de boot weer afzette. Aan de wal maakten de studenten veel plezier om de bange Piet die zogenaamd niet kon zwemmen en om zijn moeder riep. Plotseling verloor Piet het evenwicht, wankelde en viel pardoes in het water. De studenten raakten in paniek en roeiden vlug naar de plaats des onheils. Helaas kwam Piet niet meer boven….De politie werd gealameerd en de probeerde met dreggen het lichaam op te sporen. De studenten die ondertussen met veel schuldgevoelens op de wal sonden te kijken naar de verrichtingen van de politie, schrokken een hoedje toen zij plotseling door Piet op de rug werden getikt met de woorden: Wat is hier aan de hand? Piet had zich n.l. in het water laten vallen en was onder water naar de kant gezwommen. Na zich in zijn kosthuis te hebben verkleed, was hij teruggegaan om zijn plaaggeesten to ontmoeten.”

‘n Berig in Weekblad voor Muziek: Kaapstad – Het derde seisoen der concerten voor kamermusiek, al de vorige Jaren, te geven door de heeren Mr. P.W. Haasdijk, piano, Mr. Jan Luyt, viool en Mr. W van Erkel, cello, zal weder een sorie van vijf concerten omvatten, op die volgende data: 26 Mei, 16 Juni, 28 Juli, 25 Aug. en 22 September. De programma’s bevatten trio’s voor pano en strijkinstrumenten van Schubert, Brahms, Lalo, Landowsky en Beethoven, verder voor piano alleen, werken van Schumann, Beethoven, Chopin en Liszt, voor viool van Rubinstein, Strauss, Brahms, Saint- Saëns, enz. en voor cello, van Mendelssohn, Dvorak, Glazounow, e.a., terwijl vocale artiesten afwisselend hunne medewerking zullen verleenen. Op de eerste soiree werd o.a. uitgevoerd “Elsa’s Traüm” uit “Lohengrin”, door de zangeres Miss Joey Bosman, en een “Suite” voor cello van Hugo Becker.

In sy laaste jare was sy huisadres Sorrento, Sidemouth Ave, Oranjezicht, Kaapstad, vanwaar hy ‘n brief aan Keet geskryf het. Pieter Wijbe Haasdijk is voor sy dood in Hofstraat Verplegingstehuis te Kaapstad versorg.

So is sy afsterwe in die Kaapse nuusmedia berig: Bekende Musikus Heengegaan – Loopbaan van wyle prof. Haasdyk. Prof. Pieter Wybe Haasdyk, in lewe een van Suid-Afrika se bekendsste klavierspelers, is gister vanuit die Congregational Church, Tuine, ter ruste gelê. Hy is Sondag in sy woning in Oranjezicht, oorlede. Prof. Haasdyk is in Holland gebore en het musiek gestudeer aan die Amsterdamse Konservatorium, waar hy ook sy diploma verwerf het. Hy was veral ‘n bewonderaar van die werke van Bach, Beethoven en Brahms, en het altyd in sy optrede in Kaapstad hul werke met innigheid vertolk.

Prof. Haasdyk het in 1901 na Kaapstad gekom as lid van die Mount Nelson Trio, waarvan wyle mnre. Jan Luyt en Pierre de Beer die ander lede was. Saam met Ellie Marx, wyle mnre. Jan Luyt en Van Erkel het hy jare lank konserte wat in die Koffiehuis gehou is, gelei. Totdat die Kaapstadse Orkes in lewe geroep is, was hierdie konserte die vernaamste bydrae tot Kaapstad se musieklewe.

Prof Haasdyk het self gekomponeer en baie van sy werke is in Kaapstad gelewer, asook oorsee. Met sy bekende beskeidenheid wou hy nooit sy werke laat publiseer nie en selfs aanbiedinge van musiek-firmas is van die hand gewys.

Prof. Haasdyk het ook sy deel by gedra om die Suid-Afrikaanse Kollege van Musiek in die lewe te roep, waarvan hy een van die eerste professore was. Hy het jare lank musiek aan die kollege doseer, ook nadat die kollege ingelyf is by die Kaapstadse Universiteit. Ses jaar gelede het hy sy amp neergelê en hom sedertdien hoofsaaklik besig gehou met die komponeer van musiekwerke.” Die media in Suid-Afrika het Haasdijk se naam as Haasdyk aangedui.

In Nederland was die In Memorium berig: Op 23 April 1938 j.l. overlijd te Kaapstad onze waarde broer en zwager, de heer P.W. Haasdijk, in leven senior lecturer aan de universiteit, afd. muziek, aldaar. Fam. Haasdijk te Huizem en te Joure.